Το καλοκαίρι του 1879, τα παιδιά της οικογένειας Μπενάκη, η Πηνελόπη, ο Αντώνης (ο Τρελαντώνης), ο Αλέξανδρος, η Αλεξάνδρα και η Αργίνη, που ζουν μόνιμα στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, φιλοξενούνται για τις καλοκαιρινές τους διακοπές στην Καστέλλα του Πειραιά από τους Θείους τους.
Η διήγηση γίνεται από την Πηνελόπη Μπενάκη (μετέπειτα Δέλτα), στο βιβλίο της «Τρελαντώνης», που φέρει το όνομα του αδελφού της, καθώς είναι ο βασικός πρωταγωνιστής, αφού με τις αταξίες του γίνεται ο πονοκέφαλος των μεγάλων.
Η Πηνελόπη μέσα από τις περιγραφές για τη ζωή των παιδικών της χρόνων, μας μεταφέρει ολοζώντανα την ζωή στην Καστέλα το 1879. Πώς περνούσαν την μέρα τους, τις συνήθειές τους. Περιγράφει πρόσωπα και καταστάσεις που είναι απολύτως πραγματικές όπως τις είδε με τα μάτια των παιδικών της χρόνων. Τόσο οι θείοι της Πηνελόπης που την φιλοξενούν όσο και η βασιλική οικογένεια θα περάσουν τις θερινές διακοπές τους στα νεόδμητα ακίνητα του Τσίλλερ την κατασκευή των οποίων μόλις έχει τελειώσει ο διάσημος αρχιτέκτονας, δημιουργώντας τη γνωστή συνοικία στην Καστέλλα, τη Συνοικία του Τσίλλερ.
Η ίδια η Πηνελόπη μας περιγράφει πλήρως τη συνοικία αυτή. Επτά ήταν τα σπίτια του Τσίλερ όλα στην αράδα κι ενωμένα. Το πρώτο το ακριανό μεγάλο με τρία πρόσωπα, τ΄ άλλα όλα όμοια, με μια βεραντούλα προς την θάλασσα και μιαν αυλή στο πίσω μέρος, προς το λόφο .
Στο πρώτο το μεγάλο σπίτι, κάθονταν ο Βασιλέας (εννοεί τον Βασιλιά Γεώργιο Α΄ με την Βασίλισσα Όλγα).
Στο δεύτερο σπίτι μια ρωσίδα, κυρία της Τιμής της Βασίλισσας. Η Βασίλισσα
Στο τρίτο σπίτι έμενε η οικογένεια του Μπενάκη, που την φιλοξενούσαν θείοι των παιδιών
Στο τέταρτο σπίτι διέμενε η οικογένεια Χορν που τα παιδιά τους Μαξ και Αλίς έπαιζαν μαζί με τα παιδιά του Μπενάκη. Η Πηνελόπη και τα αδέλφια της τα αποκαλούν Χορνόπουλα. Τα επόμενα τρία σπίτια τα είχαν Αθηναίοι (που δεν κατονομάζονται στο βιβλίο) και που τα χρησιμοποιούσαν ως θερινή κατοικία για να περάσουν τους ζεστούς μήνες του καλοκαιριού κοντά στην Πειραιώτικη θάλασσα.
Κάθε μέρα πήγαιναν για περίπατο με την Εγγλέζα δασκάλα τους στην οποία τα παιδιά ήταν υποχρεωμένα, μπροστά της τουλάχιστον, να μιλάνε μόνο στα Αγγλικά. Περνούσαν λοιπόν μπροστά από το σπίτι του Βασιλιά που είχε μεγάλα σκυλιά κυνηγιού (το αγαπημένο σκυλί του Βασιλιά Γεωργίου Α΄ ήταν ο Ντον, που μάλιστα θα δαγκώσει και τον Αντώνη κάποια στιγμή). Μετά το βασιλικό σπίτι, έκαναν στροφή και ανέβαιναν τον λόφο αφήνοντας τον παραλιακό δρόμο πίσω τους. Εκεί περιγράφει η Πηνελόπη ότι επικρατούσε μοναξιά, πέτρες, δάση, όπου κάθονταν και ατένιζαν τις βάρκες που αρμένιζαν στο πέλαγος, άλλες μακριά κι άλλες κάτω κοντά στους βράχους και ξεχώριζαν τις πέτρες του βυθού στα διάφανα βαθυγάλαζα νερά της Καστέλλας. Μάλιστα η Πηνελόπη αναφωνεί: «Τι ωραία που ήταν η ελευθερία στον βράχο της Καστέλας. Πουθενά δεν ήταν τόσο ψιλή η σκόνη, τα χαμόκλαδα πιο ξερά, τα κλαριά πιο εύκολα να τσακίσουν, οι πέτρες πιο πολλές, το χώμα πιο πλούσιο από θησαυρούς».
Κάθε απόγευμα μια ιστορική φιγούρα τόσο της Αθήνας όσο και του Πειραιά, ο Μπαρμπαγιάννης ο Κανατάς, έκανε διανομή πόσιμου νερού μέσα σε πήλινα κανάτια που τα έδενε σαν τσαμπιά που κρέμονταν από το γαϊδουράκι του. Κάποτε η Πηνελόπη σε μια απρόοπτη συνάντησή της με τον Βασιλιά Γεώργιο Α’ του είχε πει πόσο φτωχός θα πρέπει να ήταν αυτός ο άνθρωπος (ο Μπαρμπαγιάννης) αφού δεν φορούσε παπούτσια. Ο Βασιλιάς την διέψευσε λέγοντάς της ότι ήταν πολύ πλούσιος και ότι ντύνονταν έτσι μόνο στην διανομή του νερού. Τις Κυριακές ο Μπαρμπαγιάννης πήγαινε στο Ζάππειο φορώντας ημίψηλο, φράκο και μαύρα λουστρίνια ενώ στο χέρι του κρατούσε ασημένιο μπαστούνι. Της έκανε γνωστό και το ποίημα τότε που είναι γνωστό μέχρι της μέρες μας
«Μπαρμπαγιάννη Κανατά
που φορείς ψηλό καπέλο
και παπούτσια γυαλιστά»
Η Πηνελόπη τον περιγράφει τον Μπαρμπαγιάννη ως όμορφο άνδρα, ψηλό με φαρδιά ξανθά μουστάκια που με το μπόι του γέμιζε την πόρτα.
Ωστόσο ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ έτρεφε μια αντιπάθεια για τον διάσημο αυτόν διανομέα του νερού. Αυτή η αντιπάθεια οφειλόταν ίσως στα πολλά και γνωστά σκάνδαλα που είχε δημιουργήσει στην εποχή του, καθώς ήταν περιζήτητος στις γυναίκες. Ως διανομέας νερού είχε το αποκλειστικό προνόμιο να εισέρχεται στα σπίτια των κυριών και μάλιστα τις ώρες εργασίας κατά τις οποίες οι άνδρες συνήθως απουσίαζαν.
Η Πηνελόπη Δέλτα συνεχίζει να μας τροφοδοτεί με μοναδικές εικόνες, όχι μόνο από τον Πειραιά, αλλά και από τον καθημερινό τρόπο ζωής της βασιλικής οικογένειας, των γειτόνων, των παιδιών της γειτονίας, της ίδιας της καθημερινότητας των Πειραιωτών που αμέριμνοι περπατούν κατά μήκος της ακτής στο Πασαλιμάνι, όπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα.
Ο θείος της Πηνελόπης καπνίζει ναργιλέ, η θεία μισοξαπλωμένη σε μια ψάθινη πολυθρόνα αγναντεύει από το μπαλκόνι της την θάλασσα του Σαρωνικού. Συχνά επίσης, βλέπουν τη Βασίλισσα Όλγα να κάνει αισθητή την παρουσία της με το κατάλευκο φόρεμά της, φέροντας στα μαλλιά της ένα μαύρο βελούδινο μαντήλι και να συζητά με την Ρωσία Κυρία επί των τιμών που κατοικούσε ακριβώς δίπλα της.
Τα επτά σπίτια της Καστέλλας, κατά τη διάρκεια της νύχτας φωτίζονταν από κεριά και λάμπες ενώ σε όλα τα κρεβάτια αναγκαίο εξάρτημα αποτελούσε η κουνουπιέρα. Την καλοκαιρινή ραστώνη συμπληρώνουν οι φωνές των παιδιών, που περνούν σχεδόν όλο τον καιρό τους στη θάλασσα, έχοντας δεμένες γύρω από τη μέση τους τεράστιες κολοκύθες, τις οποίες έχουν προηγουμένως νοικιάσει, που χρησιμοποιούνται αντί των σημερινών θαλάσσιων σωσιβίων. Η Πηνελόπη περιγράφει μεταξύ άλλων, τα πρώτα οργανωμένα θαλάσσια λουτρά που λειτουργούσαν στον Πειραιά, στο Πασαλιμάνι, ήδη από το 1840. Διέθεταν μέχρι και ξύλινες καμπίνες αλλαγής ρούχων.
Για απογευματινή βόλτα κατεβαίνουν στο Πασαλιμάνι, ενώ όταν επιστρέφουν (ο δρόμος ελαφρά ανηφορικός όπως και σήμερα) κάθονταν σε ένα καφενεδάκι που ήταν γνωστό για το μαστιχάτο λουκούμι του.
Το Πασαλιμάνι κατά την διάρκεια του απογεύματος, γεμάτο από κόσμο που βολτάρει φορώντας τα καλά του ρούχα, προσπαθώντας να πλησιάσει προς τη νεόδμητη συνοικία του Τσίλλερ, να δει από κοντά το βασιλικό ζεύγος. Ο μόνιμος ταραχοποιός της παρέας, ο αδελφός της Πηνελόπης, ο Αντώνης (Τρελαντώνης) αποπειράται να βολτάρει στο Πασαλιμάνι με τα ρούχα του βρώμικα από το παιχνίδι του δρόμου, ενώ σκεπτόμενος τις φωνές της θείας του, αναγκάζεται να πάρει το στενάκι πίσω από την συνοικία, για να μην περάσει μπροστά από τη βασιλική οικία και τον δουν σε αυτή την απαράδεκτη κατάσταση. Τα παιδιά πίνουν βυσσινάδες και παίζουν με μολυβένια στρατιωτάκια «Έλληνες και Τούρκους». Κανόνας απαράβατος τα στρατιωτάκια να στήνονται βαλμένα κατά τετράδες και η στόχευσή τους γίνονταν πάντα με βόλο.
Στην παραλία της Καστέλλας υπήρχε μόνο μια ατμάκατος ανάμεσα στις ψαρόβαρκες. Αυτή η ατμάκατος ανήκε σε κάποιον Μακρονησιώτη. Η αγαπημένη βάρκα όμως των παιδιών είναι η «Μαγδαληνή». Κατά διαστήματα από τον παραλιακό της Καστέλλας, περνούν Ευέλπιδες που πηγαίνουν στην Σχολή Ευελπίδων που τότε είχε έδρα της τον Πειραιά. Οι Πειραιώτες όταν τους βλέπουν τους αποκαλούν τα «καναρίνια» γιατί φορούσαν στολές με έντονα το κίτρινο χρώμα στο λαιμό. Μόνιμες ηρωίδες των παιχνιδιών των κοριτσιών είναι η Μπουμπουλίνα, η Μαντώ Μαυρογένη (έτσι την καταγράφει η Πηνελόπη) και η Μόσχο Τζαβέλλα, ενώ για τα αγόρια ο μεγαλύτερος όλων των ηρώων είναι ο Καραϊσκάκης τον τάφο του οποίου, έχουν επισκεφθεί όλοι και γνωρίζουν ότι βρίσκεται στο Νέο Φάληρο.
Η μικρή αδελφή της Πηνελόπης, η Αλεξάνδρα, είναι ενθουσιασμένη γιατί η μικρή κόρη της Βασίλισσας Όλγας λέγεται κι αυτή Αλεξάνδρα. Αυτή η Πριγκίπισσα Αλεξάνδρα (γεν. 1870) ήταν τότε 9 ετών όταν έμενε δίπλα της η Πηνελόπη (το 1879) και πέθανε λίγα χρόνια αργότερα το 1891 σε ηλικία 21 ετών αφού πρόλαβε και παντρεύτηκε τον Μέγα Δούκα της Ρωσίας Παύλο και έκανε μαζί του δύο παιδιά, ένα κορίτσι και ένα αγόρι τον Ντιμίτρι Παύλοβιτς. Ο Ντιμίτρι υπήρξε συνεργός στη δολοφονία του περιβόητου Ρασπούτιν το 1916. Η πριγκίπισσα Αλεξάνδρα καθώς πέθανε πολύ νέα και επειδή τα καλοκαίρια έπαιζε έξω από το σπίτι της στην Καστέλλα στην απέναντι ακριβώς πλατεία, έδωσαν το όνομά της που ευτυχώς διατηρείται μέχρι σήμερα, και που είναι η γνωστή Πλατεία Αλεξάνδρας.
Κλείνοντας το αφιέρωμα για την Καστέλα της Πηνελόπης να πω ότι η Πηνελόπη με όλη την οικογένειά της τρία χρόνια αργότερα (το 1882) θα εκδιωχθούν από την Αίγυπτο και θα εγκατασταθούν στην Αθήνα όπου σε ηλικία 21 ετών θα παντρευτεί τον Στέφανο Δέλτα. Θα ξαναγυρίσει στην Αλεξάνδρεια το 1905 αφού τα πράγματα εκεί θα έχουν ηρεμήσει και θα γνωρίσει τον μεγάλο έρωτα της ζωής της που είναι ο Ίωνας Δραγούμης. Αυτοκτονεί παίρνοντας δηλητήριο την μέρα που οι γερμανοί καταλαμβάνουν την Αθήνα (27 Απριλίου 1941). Ο τάφος της που βρίσκεται στον κήπο του σπιτιού της γράφει πάνω «ΣΙΩΠΗ».
Ο αδελφός της ο Αντώνης Μπενάκης (Τρελαντώνης) έμεινε για πάντα σε όλη του την ζωή ένα πραγματικό παιδί, αφού αγάπησε τόσο πολύ τα παιδικά του χρόνια όπως τα έζησε και στην Καστέλλα. Εγκαθίδρυσε τον ελληνικό προσκοπισμό στην Αλεξάνδρεια και αγάπησε τόσο τους προσκόπους που σχεδόν αφιέρωσε την ζωή του σε αυτούς, δείχνοντας έτσι την αγάπη του για τα παιδιά. Ίδρυσε επίσης το Ναυτικό Όμιλο Ελλάδος (Ν.Ο.Ε.) στον Πειραιά και διετέλεσε πρόεδρος μέχρι τον θάνατό του (1954). Πολέμησε στον Ελληνοτουρκικό του 1897, στον Μακεδονικό και στους Βαλκανικούς πολέμους, έγινε υφυπουργός οικονομικών στην Κυβέρνηση του Βενιζέλου ενώ δημιούργησε Μουσείο που φέρει το όνομα της οικογένειας (Μουσείο Μπενάκη). Του απονεμήθηκε ο τίτλος του Εθνικού Ευεργέτη.
πηγη : kanaliena.gr
*Προέδρου Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου